Een digitaal portfolio voor RU-docenten 

Inrichting van het portfolio van de HAN
voor de docentprofessionalisering in het Leerwerktraject Basiskwalificatie Onderwijs van de RU.

De Hogeschool Arnhem Nijmegen (HAN) heeft een digitaal portfoliosysteem ontwikkeld voor haar studenten. Wat gebeurt er als je dat systeem gaat inrichten voor universitair docenten? IOWO en HAN hebben het samen uitgezocht.

     
Onderwijsadvieselement 10
2004
update: 2004
status: MUSEUM
info: Naar de statusinfo van dit onderwijsadvieselement
Homepage van DPF van democursist, klik voor vergroting
Het portfolio van Maarten Democursist. Bij binnenkomst ziet u zijn 'homepage'. Via het hoofdmenu zijn vijf gebieden bereikbaar: beheer, archief, ontwikkeling, presentatie, en autobiografie. Maarten bepaalt wie er wanneer in mag kijken.  naar verderop in deze pagina lees meer...

De vier belangrijkste conclusies

1. Docenten zijn geen studenten. Het systeem mag hun portfolio niet in een keurslijf dwingen waarin ze per competentie of deelcompetentie iets moeten invullen. In plaats daarvan bieden we de docenten een afzonderlijke competentiekaart met bijbehorend advies. Hoe ze hun portfolio inrichten, dat beslissen ze zelf.

2. Docenten kunnen veel van elkaar leren. Hun portfolio-ontwikkeling moeten zij dus voor anderen zichtbaar kunnen maken en in een vertrouwde omgeving kunnen bespreken. Daartoe bieden we hun een naar verderop in deze paginaleerwerktraject, dat opdrachten bevat ter ontwikkeling en onderlinge bespreking van de portfolio's. 

Zogenaamd een portfoliotoetsing3. Beoordeling van docenten is een formeel gebeuren, waarin de rollen en rechten nauw luisteren. Om deze reden onderscheiden we meer rollen dan in studentportfolio's gebruikelijk is. Er is een duidelijke scheiding tussen coach en beoordelaar; de beoordelaar ziet alleen het presentatiedeel (overzichtsdocument, reflectiedocument, bewijs).

4. De beoordelingscommissie is niet zo digitaal. Waarschijnlijk wil die de twee  belangrijkste portfoliodelen (het overzichtsdocument en het reflectiedocument) op papier zien en om de tafel bespreken. Daarom raden we de docenten aan om die twee stukken gewoon in Word te schrijven - en niet te structureren via menu-opties in het portfoliosysteem. Het bewijsdeel blijft wel digitaal.

naar het begin van deze paginaLeerwerktraject Basiskwalificatie Onderwijs

Klik voor grotere versie

Het Leerwerktraject Basiskwalificatie Onderwijs biedt promovendi van de Radboud Universiteit (RU) met een onderwijstaak de mogelijkheid een onderwijskwalificatie te verwerven. Dit traject verschilt van dat van andere universiteiten door zijn integraliteit, zijn mediumgebruik, en zijn flexibiliteit.

Integraal: leren en werken

De promovendi (=cursisten) combineren het werken aan hun eigen onderwijspraktijk met het leren over onderwijs. Het traject biedt daartoe enerzijds portfolio-ontwikkeling, coaching en voortgangsbegeleiding, anderzijds een reeks cursorische modulen. In deze modulen zijn de opdrachten veelal gebaseerd op de eigen onderwijspraktijk.

Elke module heeft één opdracht waarin de cursisten hun portfolio verder ontwikkelen. Er zijn instrumenten voor zelfreflectie en formulieren voor feedback door medecursisten, collegadocenten en studenten. Het portfolio vormt de schriftelijke component van de toetsing voor de basiskwalificatie.

Mediumgebruik: de hybride leeromgeving

Een echte LBK-cursiste in actieWaar mogelijk wordt digitaal gewerkt; waar nodig face-to-face. De kern van elke module is een Blackboardcourse. Daarin plaatsen de cursisten hun opdrachtuitwerkingen, die ze onderling bespreken in het discussieforum - als onderdeel van de opdracht. Via zo'n course vinden ze de opdrachten, het bronnenmateriaal, de organisatorische informatie, en formulieren voor zelfreflectie en voor digitale module-evaluatie.

Groepsbijeenkomsten zijn er ook: daarin wordt kennisgemaakt, achter- en vooruit gekeken naar de opdrachten, en gewerkt aan vaardigheden die lastig via het beeldscherm te ontwikkelen zijn. Sommige opdrachten moedigen de cursisten aan om elkaars onderwijspraktijk te bekijken, filmen, bespreken en beoordelen - iets wat vervolgens het portfolio in kan.

Flexibiliteit: meer vrijheid van tijd, plaats en tempo

De cursisten volgen de modules wanneer hun dat goed uitkomt: passend bij het onderwijs dat ze verzorgen, buiten de drukkere perioden in hun onderzoek. Ze delen hun traject zelf in over één of meer jaren. Binnen de modules liggen uiteraard de bijeenkomsten vast, en ook de 'deadlines' voor het inleveren van samenwerkingsopdrachten; maar daartussenin bepalen ze zelf waar en wanneer ze aan de opdrachten werken.

Meer over het leerwerktraject: http://www.ru.nl/iowo/leerwerktraject 

naar het begin van deze paginaOliva Peeters, coach:

"Vanuit mijn praktijk als coach van docenten verwacht ik veel van een digitaal portfoliosysteem. 

Dit is Oliva Peeters, adviseur IOWO, in de rol van coach LBKIk heb nu alleen ervaring met het oude papierwerk en met het toenemend gebruik van e-mail. Ik zie dat cursisten veel makkelijker hun tussenproducten mailen; de drempel is lager. In een coachgesprek zeg ik dan 'stuur het maar vast op, ook al is het nog maar een eerste schets.' Je deelt daardoor als coach meer in het ontwikkelingsproces en dat komt de kwaliteit ten goede.

Een ander voordeel is dat ik op deze wijze goede stukken uit een portfolio aan andere cursisten kan laten zien.

Met een goed portfoliosysteem zal juist dat onderling delen van tussenprodukten een geweldige stimulans voor de cursisten betekenen. En het is natuurlijk prachtig dat ze op deze manier ook echt digitale componenten zoals foto's en videofragmenten in hun bewijsmateriaal kunnen opnemen."

naar het begin van deze paginaWaarom het HAN-portfolio?

De keuze voor het HAN-portfoliosysteem is gemaakt op verscheidene gronden. 

  • Overeenkomst in doelgroep: het is onder meer opgezet voor de lerarenopleiding. 
  • Het is configureerbaar zodat het voor willekeurig  opleidingen geschikt gemaakt kan worden
  • Het wordt systematisch ingevoerd op de HAN
  • IOWO en HAN kunnen elkaars inzichten en ervaringen goed gebruiken.

naar het begin van deze pagina Waarom digitaal?

1. De reflectiedocumenten en het meeste bewijsmateriaal van de cursisten zijn sowieso digitaal beschikbaar. Vooral het bewijsmateriaal is volumineus en soms überhaupt niet goed op papier te presenteren.

2. In een digitaal portfolio kunnen anderen 'meekijken'; dit is essentieel voor feedback van medecursisten, begeleiding door de coach, en de uiteindelijke beoordeling door de toetsingscommissie. 

naar het begin van deze pagina
Wie mag wat in het digitaal portfolio

Een portfolio is zeer persoonlijk en mag het niet zomaar 'op straat liggen'. Het is van groot belang dat de cursist zich veilig voelt. Een goed systeem onderscheidt daarom toegangsrollen en -rechten voor afzonderlijke delen van het portfolio, en laat het aan de cursist over om te beslissen wie wanneer toegang heeft. In het voor LBK ingerichte portfolio worden de volgende rollen, gebieden en rechten onderscheiden.
Homepage 
 Beheer 
 Archief 
 Ontwikkeling 
  Presentatie  
  Autobiografie  
cursist zelf
schrijven
schrijven
schrijven
schrijven
schrijven
schrijven
medecursisten
lezen*
lezen*
 
lezen*
externen
lezen*
lezen*
lezen*
lezen*
coaches
lezen*
lezen*
lezen*
lezen*
beoordelaars
lezen*
 
lezen*
 
beheerder
lezen**
lezen**
lezen**
lezen**
lezen**
* alleen nadat de cursist toestemming heeft gegeven en totdat de cursist die toestemming opzegt.
** alleen voor technisch onderhoud en bij verzoek om ondersteuning

Wie mag wat niet?

Kenmerkend voor dit professionaliseringstraject is de noodzaak om meer rollen te onderscheiden dan in studentportfolio's gebruikelijk is.  Bovendien is de beoordeling een formele zaak, die los dient te staan van de coaching. De beoordelaars kijken derhalve uitsluitend naar datgene dat de cursist presenteert en hebben geen toegang tot de overige delen van het portfolio. 

Omgekeerd staan de cursisten elkaar bij bij de ontwikkeling van hun portfolio. Daartoe is juist het ontwikkelingsdeel voor hen toegankelijk. In de uiteindelijke presentatie en beoordeling spelen zij geen rol.

Het kan zijn dat een cursist mensen wil laten kijken die niet formeel bij het leerwerktraject betrokken zijn, bijvoorbeeld een collega of leidinggevende. Hiertoe is de categorie 'externen' opgenomen, die op verzoek van de cursist tijdelijk in het systeem kunnen worden toegelaten. 

     IOWO-logo; klik voor colofon

Adviseurs in onderwijs, 
beleid en organisatie
 
www.ru.nl/iowo  

  

naar het begin van deze pagina Over dit project

In een gezamenlijk project hebben HAN webvoorzieningen en IOWO het HAN-portfolio ingericht voor het Leerwerktraject Basiskwalificatie Onderwijs. Dit is een professionaliseringstraject voor promovendi met een onderwijstaak aan de Radboud Universiteit Nijmegen, waarin zij zich ontwikkelen tot basisgekwalificeerde universitaire docent.

Nu en verder...

Het nu voor LBK ingerichte systeem staat gereed voor een pilot met zo'n tien cursisten. 

In een tweede fase kan het voor het gehele LBK-traject in gebruik worden genomen.  

Aanleiding was de opdracht van de RU, dienst P&O, aan IOWO om een digitaal portfoliosysteem gebruiksklaar te maken voor dit Leerwerktraject. Uit een kort naar hogerop in deze paginavooronderzoek kwam het HAN-portfoliosysteem als meest geschikt voor te voorschijn.

In december 2003 is dit inrichtingsproject gestart met een bijeenkomst waarin de wensen en de mogelijkheden over en weer besproken zijn. In mei 2004 is het werk afgerond met een terugblik op het succesvolle project en een vooruitblik in de vorm van mogelijke samenwerkingstrajecten.

Betrokkenen vanuit de HAN: Marion Keiren, Paul Siepman, en Peter Wassenaar; vanuit IOWO: Bea Edlinger, Willibrord Huisman, en Riekje de Jong.
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen:
www.han.nl  

   

  

 
Over dit onderwijsadvieselement

Dit element is in 2004 ontwikkeld door Bea Edlinger en Willibrord Huisman,  IOWO .
Anno 2014, terugkijkend:
- de eerste RU-faculteiten begonnen in 2009 te denken over een docentenportfolio;
- de meest gekozen oplossing werd één Blackboardcourse voor elke docent;
- van dit element zijn de conclusies en de tabel 'wie mag wat' nog relevant.
Dit element is sinds 2004 niet meer geredigeerd.
De BKO-informatie vindt u nu via www.ru.nl/oo/bko
Status:Toelichting over de status van deze onderwijsadvieselementen MUSEUM 
 naar inhoud

   

  

naar inhoud
Context & colofon

U ziet een 'onderwijsadvieselement' dat ik in mijn onderwijsadviespraktijk gebruik of gebruikt heb.
Deze elementen zijn veelal achtergrondmateriaal bij workshops, cursussen en advieswerk; bovendien worden ze gebruikt voor zelfstudie, bijvoorbeeld in het kader van de BKO.
De meeste heb ik ontwikkeld bij IOWO, dat inmiddels opgeheven is. Ik werk ze af en toe bij, of ik laat ze juist historisch intact; let op het jaartal en de status.
Onregelmatig maak ik ook nieuwe.
De index geeft u een overzicht van de onderwerpen en statussen.
Ik stel uw reacties zeer op prijs.

 

Willibrord Huisman, 2002 - 2021

 

www.willibrordhuisman.nl/onderwijsadvies
www.ru.nl/docenten (Radboud Universiteit, Teaching and Learning Centre)
Naar de index van de onderwijsadvieselementen (nieuw venster)© Willibrord Huisman: niet kopiëren, graag naar verwijzen. Toelichting over verwijzing opnemen
 
NB: Als u dit kunt lezen, heeft u vermoedelijk een afdruk in handen. Deze onderwijsadvieselementen zijn evenwel ontworpen voor interactief gebruik, met als gevolg dat essentiële informatie niet afgedrukt wordt; zo ziet u van een reeks afbeeldingen alleen de eerste. Neem gerust contact met mij op voor anderssoortige presentaties van deze materie.